اخوان؛ نماد امید در نمود یاس سیاسی (بررسی نمادگرایی در اشعار اجتماعی ـ سیاسی اخوان ثالث)

کودتای 28 مرداد 1332 از جمله حوادثی است که بر افکار و عمق احساسات عمومی ایرانیان تأثیر گذاشته و درون‌مایه‌ای از احساسات نومیدانه، سرخوردگی و دل‌مردگی را به ارمغان آورد که گرمای مرداد را به سردی زمستانی بی‌روح مبدل کرد. در این برهه از زمان که داستان، نقاشی و هنرهای دیگر در بازتاب واقعیت‌های اجتماعی، هنوز چندان جدی گرفته نمی‌شدند، شعر به مثابه پرچمدار هنر و فرهنگ چونان آیینه‌ای که توان بازتاب بسیاری از مسایل اجتماعی آن روز را داشت، ابزار اِبراز تعهد شاعرانی چون اخوان ثالث قرار گرفت. او شیوه و شگردهای «تمثیل‌های شاعرانه» را در اشعار نیمایی خود، بر اساس یأسی فلسفی که نتیجة سرخوردگی از شکست اجتماعی و سیاسی سال 1332 بود، آن‌گونه به کار گرفت که توانست اعتراض خود نسبت به جامعه‌ای متشکل از انسان‌هایی خودمدار و بیگانه با حقایق اجتماعی را بیان کند. این رویه در شیوه و منش اشعار به ظاهر سراسر غم‌آلود اخوان، حکایت از آن دارد که از رهگذر واقع‌نگری و پردازش رخدادهای اجتماعی ـ سیاسی پیرامون خود، به نمادگرایی ‌رسیده است. این نوشتار بر آن است تا با بهره‌گیری از روش توصیفی ـ تحلیلی و با استفاده از شیوه تحلیل محتوای سروده‌های اخوان، نشان دهد که وی بر خلاف آنچه بسیاری گمان برده‌اند. به رغم باور به شکست و ناکامی، با سروده‌های حماسی خود به سبک خراسانی برای بیان شدت سردی ظلم زمستان عاری از گرمای عدالت بهار، هرگز از دمیدَن روحِ زندگی و امید و از سرگرفتن مبارزه و تلاش، برای رسیدن خود و مردمش به نقطه‌ای و روزنه‌ای هر چند دور، مایوس و خسته نمی‌گردد.